آزمایشگاه

G6PD Enzyme

(Glucose-6-phosphate dehydrogenase)

مقدمه:

آنزیم G6PD یک آنزیم سیتوزولی است و کم تر در خون دیده می شود.

نقص این آنزیم یک صفت وابسته به جنس است و وابسته به کروموزم X است.در مردان به دلیل وجود فقط یک کروموزوم X بیشتر دیده می شود. (مردان XY / زنان XX)

نقص آنزیم G6PD سبب بیماری فاویسم می شود.در اثر مصرف بعضی از دارو ها مثل داروهای ضد مااریا و یا مصرفی بعضی از خوراکی ها مثل باقالا، رادیکال های آزاد در بدن بیمار افزایش میابد و سبب یک شک به G6PD می شود.

در آزمایشگاه اگر ترکیب آبی رنگ به بی رنگ تغییر کرد نشان دهنده ی فعالیت آنزیم است.اگر تغییری در رنگ رخ نداد آنزیم غیر فعال است.(آبی←قرمز←فعالیت آنزیم G6PD            آبی←آبی←عدم فعالیت آنزیم G6PD)

G6PD از آنزيمهاي موجود در گلبولهاي قرمز مي‌باشد كه كمبود يا فقدان آن در افراد مبتلائي كه در معرض استرس با مواد اكسيدان قرار گيرند ايجاد هموليز شديد مي‌‌نمايد. هموليز شديد در دوران نوزادي موجب يرقان و حتي كردن ايكتروس، كه در نهايت باعث مرگ يا عقب ماندگي ذهني ميگردد. در شيرخوران و سنين ديگر مصرف باقلا (فاويسم) بخصوص در منطقه شمالي كشور جمهوري اسلامي ايران ممكنست باعث هموليز و حتي مرگ اين افراد گردد.

G6PD یا (Glucose-6-phosphate dehydrogenase)آنزیمی است که گلبول قرمز را از آسیب اکسیداتیو داخل سلولی هموگلوبین محافظت می کند. در حالت طبیعی وقتی گلبول قرمز با داروها و سموم تولید کننده رادیکال اکسیژن مواجه می شوند، فعالیّت این آنزیم تا چند برابر افزایش یافته و باعث افزایش تولید گلوتاتیون شده و این ماده از تخریب هموگلوبین و غشای گلبول قرمز توسط مواد اکسیدان جلوگیری می کند. فاویسم از کلمه ی لاتین فاوا(FAVA ) که به معنی باقلی است گرفته شده است. تاکنون بیش از ۴۰۰ نوع G6PD شناخته شده که این امر سبب تنوّع زیادی در شدّت بالینی بیماری از یک کم خونی بدون مواجهه با عوامل اکسیدان (مثلاً در مدّت کوتاهی بعد از تولّد)، کم خونی در اثر مواجهه با اکسیدان های خفیف یا شدید و تا نوعی که بدون هیچ اختلال بالینی مشخص می شود.

بعضی از انواع G6PD:

 :G6PD-B نوع طبیعی آنزیم G6PD به نام G6PD-B نامیده می شود.

 :G6PD-A بسیاری از سیاهپوستان آمریکایی دارای G6PD-A بوده این آنزیم تنها در یک اسید آمینه با نوع طبیعی تفاوت داشته و معمولاً عملکرد طبیعی دارند.

 : G6PD-(A)دسته دیگری هستند که فقط ۱۵% آنزیم G6PD طبیعی فعالیّت دارند. و در ۱۵% سیاهپوستان آمریکایی دیده می شود. در این نوع از آنزیم ها، فعالیّت آنزیمی G6PD در گلبول های قرمزی عمرشان به ۴۰ روز میرسد سریعاً کاهش می یابد.

 :G6PD-Med که در ناحیه مدیترانه دیده شده شدیدتر از همۀ انواع می باشد.

G6PD آنزیم مسیر سوخت و ساز گلوکز است. کمبود این آنزیم باعث رسوب هموگلوبین و تغییر غشای گلبول قرمز میشود که این امر میتواند باعث ایجاد درجات مختلفی از همولیز گردد.این بیماری یک صفت مغلوب وابسته به جنس است که برروی کروموزوم X حمل میشود. در مردان به دلیل دارا بودن تنها یک کروموزوم X در صورت دریافت این کروموزوم معیوب از مادر به این بیماری مبتلا میشوند ولی در زنان به دلیل داشتن دو کروموزوم X اگر یکی از این کروموزوم ها سالم باشد تنها ناقل بوده و بیماری را ظاهر نمیکنند. بنابراین این بیماری اغلب در مردان وجود داشته و از طریق مادران ناقل به پسران منتقل میشود.. در حدود 15-10٪ از جمعیت به این بیماری مبتلا میشوند که اغلب  در مدیترانه ای ها (ایتالیا،یونان، یهودیان با اجداد اسپانیایی و پرتغالی) دیده میشود.  این آنزیم ، آنزیم مهم مسیر سوخت و ساز گلوکز در مسیر پنتوز فسفات بوده که طی این راه NADPH برای تولید انرژی در RBC تولید میشود. بیشتر گلوکز در گلبولهای قرمز جوان در مسیر امبدن-مایرهوف برای تولید NADH مصرف میشود. باافزایش سن گلبولهای قرمز مسیر پنتوز فسفات راه غالب متابولیسمی در گلبولها میشود.NADPH تولید شده در این راه از RBC در مقابل عوامل اکسید کننده مضر محافظت میکند. در بیماران مبتلا به کمبود G6PD به دلیل کاهش NADPH گلبولهای قرمز در برابر مواد اکسید کننده حساس شده و در صورت مصرف داروها و مواد غذایی اکسید کننده هموگلوبین اکسید شده و در جدار RBC رسوب کرده و در نتیجه باعث لیز RBC میشود. به دنبال مصرف این مواد اکسید کننده همولیز در روز اول و معمولا در روز چهارم اتفاق میافتد. از جمله شایع ترین داروهای اکسید کننده میتوان به داروهای ضد مالاریا، داروهای سولفا، نیتروفورانتویین، آسپیرین و فناستین اشاره نمود. عفونت ها و اسیدوز باعث تسریع همولیز میشود. از بین غذا ها نیز میتوان به باقلا اشاره نمود.این بیماری در افراد تحت عنوان فاویسم نامیده میشود که تهدید کننده زندگی فرد نبوده ولی این افراد در طول زندگی خود از مصرف این مواد باید خودداری نمایند.

گلوكز 6- فسفات دهيدروژناز (G6PD) يك آنزيم حياتي كليدي در چرخه متابوليسم گلوكز مي‌باشد كه گلوكز 6- فسفات را به 6- فسفوگلوكونيك اسيد تبديل مي‌كند و در ضمن اين عمل NADPH توليد مي‌شود. اين ماده براي احياء كردن گلوتاتيون ضروري مي‌باشد. وجود گلوتاتيون براي خنثي كردن مواد اكسيدان ضروري است. در صورت نبودن گلوتاتيون احياء شده، مواد اكسيدان باعث رسوب هموگلوبين و تشكيل Heinz bodies مي‌شوند و غشاي گلبول قرمز آسيب جدي مي‌بيند و اين دو تغيير باعث از بين رفتن زودرس گلبول‌هاي قرمز مي‌شوند.

حملات کم‌خونی همولیتیک حاد ، معمولا ظرف چند ساعت از یک استرس اکسیداتیو آغاز می‌شوند و با منهدم شدن گویچه‌های قرمز دچار کمبود G6PD خاتمه می‌یابند. فاویسم ناشی از همولیز ثانویه به خوردن باقلا در بیماران دچار اشکال شدیدتر کمبود G6PD مانند G6PD مدیترانه‌ای است. باقلا حاوی بتاگلیکوزیدها که اکسیدکننده‌های طبیعی می‌باشند، است.